6

Suiker is de duivel

In de jaren ’70 was de stijging in overgewicht, obesitas en welvaartziekten volgens velen het gevolg van een steeds grotere inname van (verzadigd) vet. Het lijkt erop dat suiker dit heden ten dage heeft overgenomen en dat suiker volgens velen de veroorzaker is van de huidige obesitas epidemie. Suiker staat al jarenlang in een slecht daglicht en dat is niet geheel onterecht, maar sommigen beweren dat suiker vergif is en tevens een verslavend goedje. Daarnaast zouden we neigen naar overeten als gevolg van suiker. Hoe zit dit nou precies? Kunnen we enkel suiker de schuld geven, of spelen er ook andere factoren een rol? Hoogste tijd om hier wat dieper in te duiken.  

Auteur: Martijn Hoekstra
Publicatie datum: 21 juni 2021
Leestijd: 4 minuten
Categorie: Olympisch Gewichtheffen

Wat is suiker? 

De meesten van ons denken bij suiker aan tafelsuiker, een combinatie van twee suikermoleculen: glucose en fructose. Dit noemen we ook wel een enkelvoudig koolhydraat, wat bestaat uit een combinatie van één of twee suikermoleculen. Er bestaan behoorlijk veel enkelvoudige koolhydraten, oftewel suikers. Enkelvoudige koolhydraten zijn vrijwel altijd geraffineerd, wat betekent dat ze ontdaan zijn van al hun nuttige voedingsstoffen zoals vitamines, mineralen, vezels en fytonutriënten. Het enige wat je dan overhoudt is een geconcentreerde suikervorm. Er bestaan wel zo’n 50 verschillende namen of synoniemen voor suiker, zoals sacharose, glucosestroop, maltose, dextrose, melasse, rietsuiker, vruchtensap concentraat en vruchtensuiker. Voor het lichaam maakt het niet of nauwelijks uit of het geconcentreerde suiker uit een suikerbiet (tafelsuiker) binnenkrijgt of geconcentreerde suiker uit een stuk fruit (vruchtensuiker). Ze leveren allebei 4 kcal per gram en bevatten daarnaast geen andere gezonde voedingsstoffen. 

Is suiker verslavend?

Er zijn maar weinig mensen die suiker direct of in zijn pure vorm eten en lekker vinden. Het is niet slechts suiker, maar een combinatie van suiker, vet en/of zout waardoor we het zo lekker vinden. Voedingsmiddelen die deze combinatie bevatten, zoals ijs, koek, chips en chocolade, zijn voor velen van ons onweerstaanbaar¹. De combinatie van suiker, vet en/of zout triggert ons beloningssysteem. Dit zorgt voor een stijging in dopamine, een neurotransmitter die een fijn en euforisch gevoel geeft. Eet je een gezonde maaltijd bestaande uit broccoli, aardappels en een stukje vlees, dan wordt er dopamine geproduceerd. Maar wanneer je deze maaltijd elke dag eet, dan verdwijnt de dopamine respons na een aantal dagen. Dit is niet het geval bij bewerkte voedingsmiddelen die een combinatie van suiker, vet en/of zout bevatten. Deze voedingsmiddelen zorgen iedere keer dat je ze eet voor eenzelfde dopamine respons, waardoor ze een wat verslavende werking kunnen hebben². We kunnen elke dag hunkeren naar sterk bewerkte voedingsmiddelen als chocolade, koek, cake en ijs, maar niet naar suiker op zichzelf. Het is dus echt de combinatie die dit veroorzaakt. Deze combinatie vinden we ook niet terug in de natuur, het is gefabriceerd door de mens. Voedingsmiddelen die deze combinatie bevatten zijn ontzettend smaakvol en vinden we heel erg lekker. De voedingsindustrie weet dit maar al te goed en speelt hier gretig op in door sterk bewerkte voedingsmiddelen te maken die we het liefst elke dag eten. We kunnen dus zeggen dat suiker op zichzelf niet verslavend is, maar dat de combinatie van suiker, vet en/of zout deze eigenschap wel kan hebben.  

Veroorzaakt suiker de huidige obesitas epidemie?

We hebben tegenwoordig meer junkfood, meer kant-en-klare maaltijden, toegenomen portiegroottes, meer fastfood restaurants, afhaalrestaurants en apps voor het bezorgen van eten. Daarnaast is er een toename in maaltijdfrequentie (snackgedrag), een toename in de consumptie van energierijke gezoete (fris)dranken en een afname in vezelinname. Daartegenover bewegen we steeds minder. Dit zijn allemaal oorzaken van de huidige obesitas epidemie³. Tot slot heeft de voedingsindustrie min of meer één belang: zo groot mogelijke opbrengst tegen zo laag mogelijke kosten. Ze hebben geen gezondheidsbelang, maar vooral een winstbelang. Ze willen dat we blijven consumeren. Ze produceren sterk bewerkte voedingsmiddelen die we heel lekker vinden en waarvan we geneigd zijn te blijven eten. Speelt suiker hier een rol in? Jazeker, zoals eerder beschreven is suiker een onderdeel van de onweerstaanbare combinatie die we zo lekker vinden in voedingsmiddelen. Een hoge inname van sterk bewerkte voedingsmiddelen zorgt over het algemeen voor een hoge suikerinname. Dit soort voedingsmiddelen hebben een hoge energiedichtheid tegenover een lage voedingswaarde, oftewel ze bevatten veel energie (calorieën) en weinig tot vrijwel geen gezonde voedingsstoffen als vitamines, mineralen en vezels. De hoge energiedichtheid draagt bij aan een hoge energie-inname en vergroot daardoor het risico op overgewicht en obesitas, maar we schieten tekort als we suiker als enige boosdoener aanwijzen van de huidige obesitas epidemie. 

Afsluiting 

Er bestaan wel zo’n 50 verschillende namen voor suiker, ook wel enkelvoudige koolhydraten genoemd. Voor het lichaam maakt het niet of nauwelijks uit of het geconcentreerde suiker binnenkrijgt uit een suikerbiet (tafelsuiker) of geconcentreerde suiker uit een stuk fruit (vruchtensuiker). Suiker is op zichzelf niet verslavend, maar de combinatie van suiker, vet en/of zout kan deze eigenschap wel hebben. Voedingsmiddelen met deze combinatie vinden we niet in de natuur, het zijn sterk bewerkte voedingsmiddelen, gefabriceerd door de mens. Dit zijn voedingsmiddelen die we erg lekker vinden en waardoor we vaak snel teveel calorieën binnenkrijgen, mede als gevolg van de hoge energiedichtheid die ze hebben. Tot slot kunnen we stellen dat de huidige obesitas epidemie niet het gevolg is van enkel en alleen suiker. Het wordt veroorzaakt door een combinatie van uiteenlopende voedings- en omgevingsfactoren. Is het verstandig om te minderen met suiker of te streven naar een lage suikerinname, ja dat is het zeker, maar je kunt met een gerust hart zo nu en dan (met mate) genieten van een lekker stukje taart, een plak cake, een stukje chocolade of een ijsje. 

Wil jij weten hoe je dit op een verantwoorde manier kunt bewerkstelligen en tevens jouw persoonlijke doelstellingen omtrent voeding kunt behalen, kom dan deelnemen aan onze 10-weekse We Fuel Challenge. Tijdens deze Challenge gaan we samen aan de slag met duurzame gedragsverandering voor blijvende resultaten en voorzien we je van eerlijke en betrouwbare informatie omtrent voeding. Tevens wordt er een voedingsplan op maat opgesteld, die voldoet aan jouw persoonlijke wensen en behoeften. 

  1. Schulte, E. M., Avena, N. M. and Gearhardt, A. N. (2015). Which Foods May Be Addictive? The Roles of Processing, Fat Content, and Glycemic Load. Plos One, 10(2): e0117959.
  2. Gordon, E. L., Ariel-Donges, A. H., Bauman, V. and Merlo, L. J. (2018). What Is the Evidence for “Food Addiction?” A Systematic Review. Nutrients, 10 (4): 477.   
  3. Choo, V. L., Ha, V. and Sievenpiper, J. L. (2015). Sugars and obesity: Is it the sugars or the calories?. Nutrition Bulletin, 40: 88–96.